Aproveitando que falta menos de un ano para o quinxentésimo aniversario das 95 tesis de Lutero na porta da igrexa de Wittemberg, eu non son menos e vou colgar na porta do meu blog unha pequeniña tese que teño eu, humildemente, chamada "A Escola Antiga e o seu Exército".
Escolas públicas españolas: a vellos problemas aplícanse vellas solucións. Demoledor. De feito, estas non son nin solucións. Son as ferramentas e estrateixas de toda a vida. Non trocamos non só por comodidade. Mudar é tremolar. Dá medo. Vade retro.
Entrar no funcionariado público español pode chegar a ser moi parecido a ser captado por unha secta relixiosa. Como nas sectas, o funcionario entra no sistema para non sair xamáis. Como nas sectas, establécense unhas verdades absolutas -e absolutistas- que non poden ser discutidas a risco de que se nos derrumbe o tenderete: "que nivel máis malo traen os alumnos, cada ano pior"; "non temos material!! Onde está a miña pizarra dixital?"; "mátannos a reunións"; "os nenos estes non sei que queren. Pasan de todo. Non teñen motivación". O día a día das salas de los terrores, perdón, das salas de profesores. Por tanto, como nas sectas, a información é sesgada e controlada polos gurús da educación. Todos somos un pouco gurús da educación. Para moitos, o de fóra é pura manipulación. Enténdase que no concepto fóra caben nais, pais, compañeiros raritos e alumnos.
A zona de confort do funcionario docente é unha sorte de país fantástico onde nos vén dado todo o que facemos. Todo. Un docente nunca se ten que preocupar polo material, por exemplo. Nunca. Hai libros de texto. Hai editoriais. Hai representantes de editoriais que convencen tanto e tan ben aos profesores. A quen lle molesta un regalito de cando en vez... Ah, o libro de texto. Que farían moitos sen el. Eses fantásticos libros de textos, cheos de... texto. E de fotos. E de coloríns. De exercicios. Moitos exercicios. Para os nosos sesudos e hipermotivados alumnos. Que vida fácil iso de seguir o libro de texto. Ese ítem infalible, cómodo, totalmente imprescindible. Pobre do alumno que non o traia. Que falta de respeto... á nosa comodidade. Os alumnos de antes eran mellores. Os de hoxe non pasan polo aro. O aro do libro de texto. Monótono, si, pero necesario. Necesario para que os docentes non teñamos nin que pensar, nin organizar ni deseñar. Os libros de texto son o Valium do sistema educativo.
Non hai nada máis edificante que ter 13 anos de idade, chegar un luns á escola e que o profesor de inglés, en perfecto español, nos mande abrir o libro ese de idioma moderno pola páxina 45, que nos poñan un CD onde se escoita a uns adolescentes de Brighton dicir que a un lle regalaron un móbil e que é moi feliz, para logo, atoparse con 7 exercicios nos que se lle esixe contestar a un cuestionario de preguntas que para si quixeran os Servizos de Aduanas e Control de Fronteiras dos EEUU. Todo no máximo silencio. Por favor. Esa máxica loita entre as verbas duns actores que gravaron un audio en Londres e o adolescente de 13 anos que na vida escoitou unha conversación en inglés. Gran aprendizaxe. Momentazo. O home contra o reto. E claro, a veces, neste cosmos perfecto e equilibrado, aparece un rapaz, ou dous, incluso ás veces tres ou catro, que non queren entender o ben que lles fai rechear o cuestionario. Non entenden nada. Non se motivan. Non saben que un día, aí no 2028, terán que marchar a Londres para traballar e non entenderán nada cando o seu xefe, no seu primeiro día de traballo, lles diga: "please, don't forget to remove the stick from the mop when you store it away in that closet". Ese será o gran momento da verdade no que os alumnos lle darán a razón aos profesores de idiomas que tanto fixeron por eles. Que error!! Cantos alumnos arrepentidos pola súa inexplicable desmotivación e desgana vagarán sen rumbo polas rúas de Londres... volverán todos a nós a reconocer ó seu profesorado canta razón tiñan en augurarlles un mal futuro.
Pero un día eu quixen liberarme das cadeas do libro de texto. Chámame tolo. Quixen romper co pasado. Coa clase monobloque: 21 alumnos amoreados en perfectas ringleiras de cara ao profesor, ese sabio.
Decidín facer isto porque sabía que algo non funcionaba. Máis ben nada funcionaba: tiña alumnos desmotivados, non se escoitaba máis inglés que o do profesor, algúns alumnos nin miraban para os exercicios, había un altísimo índice de fracaso nas miñas avaliacións... un desastre absoluto. Todo comezou cando un día, eu mesmo empecei a rirme do libro de texto en público, para ledicia dos alumnos. Francamente o libro era insoportable, un cúmulo de despropósitos, de historias irrelevantes e aburridas. Empezamos a criticar aquel libro insoportable todos xuntos. Aí comenzou o proceso de evolución. Xusto cando o docente e os seus alumnos determinan que así non pode seguir nin un día máis. Tiven que comprometerme cos meus alumnos a sacarlles esa dor do libro de texto. Ese foi o punto de inflexión.
Evidentemente, esta evolución require formación. Oficial ou non.
Para poder tirar ó lixo o libro de texto tiven que programar. Sen axuda. Diacronicamente falando nunca ninguén me aprendeu a programar. Así que programei só. A ningún membro do meu departamento lle interesou programar nada de seu. Quita. "Que sabemos se no lo aproba a inspección". Home, se a inspección aproba o corta e pega do libro de texto... imaxínate que non faría cunha programación feita con algo de agarimo...
Programei proxectos, diálogos, exercicios simples pero efectivos, usei a gramática só como apoio para entender como dicir isto, como expresar aquelo. O enfoque pasou da propia gramática á chave que esconde calquera idioma: a comunicación. As cuestións culturais e sociais pasaron a ter gran relevancia. Nos grupos, os alumnos tiñan que entenderse e negociar, sacando productos finais adiante. Os alumnos que antes miraban ao teito cando tiñan que facer a gramática do libro de texto, agora discutían expresións en inglés, cooperaban, axudaban a outros compañeiros, esforzábanse por preparar un bo diálogo ou unha presentación diante da clase. O día e a noite.
Ó principio, traballar cooperativamente pode parecer complexo. Non o é. É simple. Hai que saber facer os grupos. Hai que deixar que o os alumnos falen, aprendan sós. Iso fai ruído, claro. Aprender é ruidoso. Bendito ruído. Desconfiemos das clases que emiten ese silencio sepulcral...
Traballar por grupos é unha ledicia para os nosos alumnos. É certo que moi de vez en cando hai algún alumno que non quere traballar nos grupos. Pode ocurrir. Non hai nada como sacalo do grupo e poñerlle unha pequena ración de libro de texto e gramática para que a faga só. En 4 minutos está pedindo que por favor o rescates de alí e lle deixes voltar ao grupo. O peor castigo que lle pode caer a un alumno meu é que o saquen do grupo e que teña que facer gramática. O peor castigo para todos sería voltar á escola tradicional. Esa é a miña mellor arma para manter a orde. Aos alumnos dalles auténtico pánico a escola tradicional. É un horror que queren evitar a toda costa.
Os compañeiros de docencia. Problema. A algúns compañeiros non lles vai gustar que ti fagas proxectos e impoñas a aprendizaxe cooperativa cando eles siguen co libro de texto. Chega a parecerlles que o fas para poñelos en evidencia. Ou que os teus alumnos non aprenden ben con esas modernidades. Ou que habería que ver se das toda a gramática. En fin. Un non pode gustar a todo o mundo. Mala sorte. Logo comparemos o número de aprobados aplicando os dous sistemas. E comparemos canto inglés entenden e falan os alumnos aplicando os dous sistemas. E imaxinemos de que xeito evidente sale malparada a vella escola tradicional...
En definitiva, vivimos rodeados do exército da escola antiga. Implacable. Demoledor. Pétreo. O mellor na estratexia de posición, sempre ben prantado no medio do campo de batalla. Un exército cun só movimento militar, como naquelas batallas da Guerra Civil Americana: a tropa ben alineada, camiñando en liña recta, cara o inimigo, caiga quen caiga, sen agacharse sequera, recibindo as balas con dignidade polo honor do país. Sen pausa. Como se fixo xempre. Un exército invencible.
Como docentes, temos que facer unha elección. Ou trocamos algo, o que sexa, ou seguiremos pertencendo ás filas do implacable exército da escola antiga. Numeroso, si, pero fracasado. A min o fracaso impórtame. Porque impórtanme os meus alumnos.
No hay comentarios:
Publicar un comentario